31 May 2015

Junho

Junho em Les très riches heures du duc de Berry


Junho é o sexto mês do ano civil nos calendários juliano e gregoriano, com trinta dias.
O nome tem origem no latim junius, juniu, «de Juno», ou seja do nome da deusa romana Juno (Iuno), mulher de Júpiter, rainha dos deuses. Corresponde à Hera da mitologia grega.
Outra explicação para no nome do mês é o latim iuniores, «jovens, juniores», enquanto maio tinha sido o mês dos maiores, «antepassados».
O solstício de junho, chamado também solstício de verão no hemisfério norte e solstício de inverno no hemisfério sul, ocorre no dia 20 ou 21 de junho. Nessa ocasião o sol atinge o ponto mais na sua trajetória aparente pelo céu, o que origina o dia mais longo e a noite mais curta no hemisfério norte e o inverso no hemisfério sul.
Em junho, nomeadamente nos dias perto do solstício, há em toda a Europa festas com origem pré-cristã relacionadas com o evento astronómico da noite mais curta e do dia mais longo. Em alguns países essas festas têm nomes que se traduzem por “meio do verão”, tais como Midsummer em inglês ou Midsommar em sueco.
O cristianismo absorveu e adaptou as festas ditas pagãs, através da interpretatio christiana. Assim, as festas do solstício foram geralmente associadas a São João Batista, cujo nascimento é assinalado a 24 de junho, com os maiores festejos na noite de 23 para 24.
Em Portugal as festas juninas decorrem durante todo o mês e são globalmente conhecidas como Santos Populares: Santo António, dia 13; São João, dia 24; São Pedro, dia 29. As mais famosas são o Santo António em Lisboa e o São João no Porto, mas decorrem em muitas localidades em todo o país.
Em Cabo Verde as festas juninas são chamadas Colá Sanjon, «colar (dançar) o São João».
A 1 de junho é festejado em Portugal e diversos outros países o Dia das Crianças, ou Dia Internacional ou Mundial da Criança, aniversário da adoção da Declaração dos Direitos da Criança. Em Cabo Verde, além do primeiro de junho, o mês é todo dedicado às crianças.
Festa do solstício em Lappeenranta, Finlândia
Provérbios de junho

  • A água de junho, bem chovidinha, na meda faz farinha.
  • A chuva de São João bebe o vinho e come o pão.
  • A cortiça em junho sai a punho, em agosto a mascoto.
  • Abril chuvoso, maio ventoso e junho amoroso, fazem um ano formoso.
  • Ande o Verão por onde andar pelo São João cá vem parar.
  • Ande onde andar o verão há-de vir no São João.
  • Chovam trinta maios e não chova em junho.
  • Chovam trinta maios, mas não chova em junho.
  • Chuva de junho, peçonha do mundo.
  • Chuva de Junho: mordedura de víbora.
  • Chuva junhal: fome geral.
  • Chuva pelo São João bebe o vinho e come o pão.
  • Chuva pelo São João, tira vinho, azeite e não dá pão.
  • Dezembro com junho ao desafio, traz janeiro frio.
  • Em junho abafadiço fica a abelha no cortiço.
  • Em junho, foice em punho.
  • Em junho, foice no punho.
  • Em junho, frio como punho.
  • Em junho, perdigotos como punho.
  • Em maio, as cerejas uma a uma leva-as o gaio; em junho a cesto e a punho.
  • Enxame de junho nem que seja como punho.
  • Feno alto ou baixo em junho é cortado.
  • Feno alto ou baixo, em junho é segado.
  • Feno, alto ou minguado, em junho é segado.
  • Galinhas pelo São João no Natal ovos dão.
  • Guarda o melhor tição para o mês de São João.
  • Guarda pão para maio, lenha para abril e o melhor tição para o São João.
  • Guerra de São João, paz todo o ano.
  • Junho calmoso, ano famoso.
  • Junho chuvoso, ano perigoso.
  • Junho dorme-se sobre o punho.
  • Junho floreiro, paraíso verdadeiro.
  • Junho não dá nada; mata a fome com a cevada.
  • Junho quente, julho ardente.
  • Junho, dorme-se sobre o punho.
  • Junho, foice em punho.
  • Junho, foicinha em punho.
  • Junho, julho e agosto, senhora, não sou vosso.
  • Lavra pelo São João e terás palha e pão.
  • Maio engrandecer, junho ceifar, julho debulhar.
  • Maio frio, junho quente, bom pão, vinho valente.
  • Maio pardo, junho claro.
  • Para junho guarda um toco e uma pinha, e a velha que o dizia guardados os tinha.
  • Pelo São João a sardinha pinga no pão.
  • Pelo São João deve o milho cobrir o chão.
  • Pintos de São João pela Páscoa ovos dão.
  • Quando Jesus se encontra com João, até as pedras dão pão.
  • Quando o vento roda ao mar na noite de São João não há verão.
  • Quem em junho não descansa, enche a bolsa e farta a pança.
  • Quem quiser bom melão, semeia-o na manhã de São João.
  • Sol de junho amadura tudo.
  • Sol de junho, madruga muito.
  • Um bom madeiro pelo São João há-de ter boa aceitação.
Provérbios de junho na Galiza *

  • A auga de San Xoán leva o viño e tolle o pan.
  • A auga de San Xoán tolle o viño e non dá pan.
  • A auga por San Xoán tolle o viño e non dá pan.
  • A chuvia por San Xoán tolle o viño e non dá pan.
  • A reixa de San Xuan, moitos o saben e poucos o dan.
  • A sardiña en San Xoán xa molla o pan.
  • A sardiña por abril cóllea polo rabo e déixaa ir, por maio ásaa no rescaldo e por San Xoán xa molla o pan.
  • Abril chuvioso, maio pardo e San Xoán ventoso traen o ano compogoso.
  • Abril, pendoril; maio, engraio; e San Xoán, segaio.
  • Aceitona, unha por San Xoán e un cento por Navidá.
  • Ai, maio, maiolo! Peor aínda é o mes que vén logo.
  • As tormentas por San Xoán tollen o viño e levan o pan.
  • As trampas de San Xoán saen pola man.
  • As trampas de San Xoán, por onde veñen van.
  • Ata o San Pedro, o viño ten medo.
  • Ata San Xoán non te quíte-lo gabán.
  • Auga de San Xoán, tolle viño e non dá pan.
  • Auga entre maio e xuño, vale máis cós bois e o xugo.
  • Auga no San Xoán tolle o viño e non dá pan.
  • Cabalo alazán non o teñas contigo en San Xoán.
  • Cando San Xoán bebe viño, ponse moito vermelliño.
  • Chuvia en San Xoán, tolle o viño e non dá pan.
  • Chuvia na semana da Ascensión cría nos trigos mourón, pro é un regalo San Pedro co seu xerro, San Cristobo co seu cobo, Santa María coa súa regazadiña, Santiago co seu canado, San Lorenzo co seu caldeiro penso, Nosa Señora coa súa ola e San Miguel co seu tonel.
  • Coa auga en San Xoán xa se revolve o lobo ó can.
  • Como sempre, detrás de maio vén San Xoán.
  • Con pan ou sen pan, o que non morra vivirá por San Xoán.
  • De San Xoán prás Navidás, os días van pra atrás.
  • De san Xoán, Santiago e agosto, mulleres, non son voso; dende Nadal a marzo, estarei ó voso lado.
  • Deica San Pedro o viño ten medo.
  • Detrás de maio vén san Xoán.
  • Día de San Paio, a cegoña nos prados. (26 de junho.)
  • En abril cátanos no cubil, en maio xa son bo gallo, en San Xoán xa lle dou a carreira ó can, en Santa Mariña xa vou pola cabritiña, en agosto xa vou co meu pai polo rostro, en Santos xa mato os bois nos campos e en xaneiro xa podo co carneiro.
  • En abril está a loba no cubil, en maio sae co pai ó lado, en San Xoán atrévese co can, en Santa Mariña xa colle a cabritiña, en agosto sae co pai ó rostro.
  • En abril, o salmón para min, no maio para o criado, e no San Xoan para o can.
  • En maio aínda a vella queima o tallo, e unha miguiña que lle quedou, para San Xoán a deixou.
  • En marzo, nazo; en abril, estou no cubil; en maio, xa saio; en San Xoán, xa fuxo do can; en Santa Mariña, xa pillo a galiña; e en agosto, xa son bo raposo.
  • En San Xoán nin a mexeira dun can.
  • En San Xoán pinga a sardiña no pan.
  • En San Xoán seca a raíz o pan.
  • En San Xoán, a fouce na man.
  • En San Xoán, a mexada dun can.
  • En San Xoán, a sardiña molla o pan.
  • En San Xoán, as nove co día dan.
  • En San Xoán, bótalle a fouciña ó pan; en Santa Mariña, da meda fai fariña.
  • En San Xoán, encéndese a fogueira e canta o can.
  • En San Xoán, o raposiño come pola súa man.
  • En San Xoán, o tempo aínda pon cara de can.
  • En San Xoán, pés na cama, pé no chan.
  • En San Xoán, tanto queixo coma pan.
  • En San Xoán, tanto viño coma pan.
  • En San Xoán, trompos no chan.
  • En San Xoán, xa a sardiña molla o pan.
  • Entre marzo e abril sae o cuco do cubil, e entre San Xoán e a sega marcha o cuco para a súa terra.
  • Entre San Xoán e San Pedro, aprétalle o vencello.
  • Entre San Xoán e San Pedro, cinco días van no medio.
  • Entre San Xoán e San Pedro, vén o pan ó vencello.
  • Entre San Xoan e Santiago, Dios nos libre dun nubrado.
  • Fogueira de San Xoán, que non pase cadela nin can.
  • Frío por Nadal, calor desde San Xoán.
  • Hastra o San Pedro, o viño ten medo.
  • Hastra San Xoan, toda a herba é pan.
  • Invernía de San Xoán, tolle o viño e non dá pan.
  • Lampreas en San Xoán, pra o can.
  • Maio longo, San Xoán redondo; maio pardo, San Xoán craro.
  • Maio longo, San Xoán redondo.
  • Maio pardo e San Xoan claro valen máis cós bois e o carro.
  • Maio pardo e San Xoán claro valen máis que os bois e o carro.
  • Maio pardo e San Xoán craro valen máis cá Señora e o carro.
  • Maio turbo e San Xoán craro fan un ano temperado.
  • Maio, pardo; San Xoan, claro.
  • Marzo pardo, San Xoán craro.
  • Marzo, espigarzo; abril, penduril; maio, granado; San Xoán, curado; na Santa Mariña, metelo na arquiña.
  • Mês de San Xoán e San Pedro, dice o día: “Máis non medro”.
  • Na noite de San Xoán andan os tolos pedi-lo pan, e na noite do ceboliño andan os vellos a pedi-lo viño.
  • No abril para min, no maio para o criado e no San Xoán o peixe para o can.
  • No día de San Xoán baila o sol pola mañán.
  • No mes de San Xoán secan as fontes e arden os montes.
  • No mes de San Xoan, as nove con día dan.
  • No mes de San Xoán, pícanlle as pulgas no rabo ó can.
  • No San Xoán deixa o touciño e come pan.
  • O coello, por San Xoán, e a perdís por Navidá.
  • Ó cuco, San Xoán dálle a fala e San Pedro sácalla.
  • O dez de San Xoán recolle a cuquela e o trinta se vai.
  • O día de San Pedro vai ver o teu olivedo, e se ves un gran, espera un cento.
  • O día de San Xoán créballe a primeira raíz ó pan, o día de San Pedro, créballe a do medio, e o día de Santa Isabel... fouciñas a el!
  • O día de San Xoán molla o viño no pan.
  • O día de San Xoán saen os cegoniños a voar.
  • O día de San Xoán, as fogueiras acesas están.
  • O día de San Xoán, fogueiras ó chan.
  • O día de San Xoanás, vin o rapaz.
  • O día de san Xoaniño, vin o meniño.
  • O día de San Xohán québralle a primeira raíz ao pan; o de San Pedr, québralle a do medio; o de Santiago, québralle a do cabo; e o de Santa Isabel, fouciñas a el.
  • Ó estar xuño xa na beira busca a fouce e limpa a eira.
  • O mes de xaneiro é o xeadeiro; febreiro, muliñeiro; marzo, esqueiroso; abril, chuvioso; maio, pardo; San Xoán, claro; en seitura, sol; e en agosto, mellor.
  • O peixeiro trae peixe, o panadeiro trae pan e as trasnadas San Xoán.
  • O polo de xaneiro, polo san Xoán está comedeiro.
  • O que en agosto ou setembre non dá cebada, en San Xoán non fai xornada.
  • O que queira comer patacas en San Xoán, bóteas cando o pan.
  • O que queira comer patacas por San Xoán, bóteas cando o pan.
  • O que xexúa en San Xoán, ou é parvo ou non ten pan.
  • O trece de San Xuán, San Antonio Paduán; o 17 de xaneiro, San Antón Verdadeiro.
  • Pola festa de San Xoán andan os pobres a pedir pan.
  • Polo San Antón, a galiña pon.
  • Polo San Antón, xa a galiña pon.
  • Polo San Pedro abre o rego.
  • Polo San Pedro, burro quedo.
  • Polo San Pedro, regar sin miedo.
  • Polo San Pedro, vai ver o teu olivedo, e se ves un grau, espera un cento.
  • Polo San Ramón, anda o vrau, me vou, non me vou. (31 de agosto)
  • Polo San Xoán á sardiña, e en setembro á vendima.
  • Polo San Xoán andan coa gaita na man.
  • Polo San Xoán baila o sol no chan.
  • Polo San Xoán bébese viño e cómese pan.
  • Polo San Xoán come sardiñas e tira pedriñas.
  • Polo San Xoán déitate cedo para lava-la cara pola mañán.
  • Polo San Xoán os trompos bailarán.
  • Polo San Xoán rapa o carneiro a la.
  • Polo San Xoán, auga fervida con pan.
  • Polo San Xoán, calquera burro gaña o pan.
  • Polo San Xoán, uns veñen e outros van.
  • Polo San Xuán a sardiña molla o pan.
  • Polo San Xuán as nove com día dan.
  • Por San Paio, cegoniños nos agros.
  • Por San Pedro, o cocho no medio.
  • Por San Pedro, o millo cúbrelle a á ó corvo.
  • Por San Xoán a sardiña molla o pan.
  • Por San Xoán a sardiña pinga no pan.
  • Por San Xoán pitos de cegoña a revoar.
  • Por San Xoán, a sardiña molla o pan.
  • Por San Xoán, a sardiña pinga no pan.
  • Por San Xoán, bólas ó chan.
  • Por San Xoán, pedras ó can.
  • Por sSan Xoán, tanto queixo coma pan.
  • Por xuño onde anda o mozo?, ou está na aberta ou no pozo.
  • Quen ara no San Xoán, ou está tolo ou non ten pan.
  • Quen xaxúa por San Xoán, ou é tolo ou non ten pan.
  • Sálvate, lume de San Xoán, pra que non che morda cadela nin can.
  • San Andrés trae a vela e San Xoán a leva.
  • San Antón verdadeiro, o dezassete de xaneiro e a súa festa lle fan o trece de San Xuán.
  • San Antonio mentirán naceu no mes de San Xoán; San Antonio verdadeiro, no mes de xaneiro.
  • San Pedriño, San Pedrán, polo teu santo empeza a haber a primeira mazán.
  • San Pedro e San Simón traen a chave do trebón. Asi como eles son santos, traian os trebóns mansos.
  • San Xoán come pan e San Andresiño touciño.
  • San Xoán daime o pan e San Martiño o viño.
  • San Xoán e San Andrés, fai Dios que non sexan cada mes.
  • San Xoán e San Martiño foron merendar ó camiño. San Xoán levara o pan e San Martiño o viño.
  • San Xoán garda a chave do pan, San Martiño a do viño e San Andrés a do porquiño.
  • San Xoán o vintecatro, San Pedro o vintenove e San Antón o trece por ser o santo máis xove.
  • San Xoán trae o fol cheo de pan e San Martiño bota de viño.
  • San Xoán trae o inferno e San Andrés o inverno.
  • San Xoán, deixa vi-lo pan que el cho pagará.
  • San Xoán, pola mañán cara de can, a mediodía cara de alegría.
  • San Xoán, San Xoán, deixa vi-lo pan que con el cho pagarán.
  • San Xoán, San Xoanás, o mes en que nace o rapás.
  • San Xoán, San Xoanciño, dinche sempre que andes dereitiño.
  • San Xoán, San Xoaniño, bota fóra este meniño.
  • Se comes sardiña en San Xoán, mollaráchese o pan.
  • Se queres comer patacas por San Xoan, seméntaas cando o pan.
  • Se queres ó teu marido matar, dálle verzas por San Xoán.
  • Se San Xoan chora, a silveira non dá moras.
  • Tantos días de sol en nadal como de auga en San Xoán.
  • Tras de maio, vén San Xoán.
  • Treboadas de San Xoán, barrisco de froita na man.
  • Un anaquiño que lle quedou, para San Xoán o deixou.
  • Vento por San Xoán, ata San Antón non máis.
  • Xaneiro, xeadeiro; febreiro, verceiro; marzo, airoso; abril, chuvioso; maio, pardo; San Xoán, claro, valen máis estos meses cas súas mulas co seu carro.


* - Conforme a ortografia da Wikipedia galega (Galipedia), que segue a normativa oficial do galego, e outras ortografias não reintegracionistas.



Foto: fogueira da festa tradicional do solstício em Lappeenranta, Finlândia; autor Petritap; licença Creative Commons Attribution 3.0 Unported.

No comments: